O Buddyzmie
Buddyzm jest jedną z głównych religii świata, zarówno pod względem zasięgu geograficznego jak i wpływów kulturowych. Obecnie stanowi największą religię “Wschodu”, jednak staje się coraz popularniejszy również w świecie “Zachodnim”. Co warto wiedzieć o tej religii?
Buddyzm – podstawowe informacje
Wywodzi się z Azji, choć na przestrzeni wieków stał się, podobnie jak islam czy chrześcijaństwo, religią globalną. Od połowy XIX wieku liczba buddystów rośnie także w krajach chrześcijańskich, np. w Polsce i Stanach Zjednoczonych. Mimo iż pojęcia “hinduizm” i “buddyzm” idą ze sobą w parze, ich nazewnictwo różni się od siebie. Hinduistą jest się bowiem wtedy, gdy przychodzi się na świat w Indiach. Buddystą natomiast ze względów wyznaniowych, a przynależność etniczna i miejsce urodzenia nie mają znaczenia.
Celem praktyki buddyjskiej jest doświadczenie trwałego szczęścia – oświecenia – oraz urzeczywistnienie potencjału umysłu. Może tego dokonać każdy człowiek, dlatego buddyzm nazywany jest religią doświadczenia. Buddyści wierzą, że ostatecznym celem życia jest osiągnięcie “przebudzenia”.
Założenia buddyzmu
Za założyciela buddyzmu uznaje się Siddhartha Guatama, pochodzącego z królewskiej rodziny w Indiach (około 600 r. przed Chrystusem). Opowieści głoszą, że żył w luksusie, otoczony murami pałacu, nie mając dostępu do świata zewnętrznego. Jego rodzice pragnęli uchronić go od wpływu religii; ojciec przestrzegał go, aby nie szedł w ślady głoszących nauki religijne. Prawdopodobnie w wieku 29 lat wyruszył poza granice pałacu królewskiego. Ujrzeć miał wówczas starego człowieka, chorego człowieka oraz ludzkie zwłoki.
Czwarty obraz dotyczył ascetycznego mnicha (takiego, który wyparł się wszelkich luksusów). Spokój, którym emanował owy mnich, sprawił, że wkrótce sam postanowił zostać mnichem. Porzucił życie w bogactwie, aby w ascetycznym życiu szukać “oświecenia”.
Był bardzo wytrwały, stał się nawet liderem wśród rówieśników. Kolejnym jego celem (w wieku 35 lat) stało się zaspakajanie głodu jedną miską ryżu. Siadł pod drzewem figowym (nazywanym drzewem Bodhi), by medytować, aż osiągnie przebudzenie. Następnego poranka dokonał wyznaczonego celu. Zdobył tym samym sławę “przebudzonego” lub tzw. Buddy. Zdobyte doświadczenia wykorzystał w nauczaniu mnichów – jego naśladowców. Pięciu rówieśników stało się jego pierwszymi uczniami.
Po jego śmierci wszystkie nauki zostały spisane i uporządkowane. Zbiór ten nosi nazwę Dharma i zawiera 84 tysiące nauk opartych na mądrości i współczuciu dla wszystkich istot. Stanowią trzon religii w kilkunastu krajach we wschodniej Azji.
Najnowsza historia buddyzmu
Od początku lat 70. XX wieku głęboki pogląd nauk Buddy inspiruje coraz większą liczbę ludzi z kręgów kultury europejskiej. Budda naucza w sposób zrozumiały, logiczny i nawiązujący do życiowych doświadczeń. Zrozumienie buddyjskich nauk, poparte praktyką medytacyjną, umożliwia osiągnięcie nieuwarunkowanego szczęścia.
We współczesnym buddyzmie wyróżnia się cztery najważniejsze orientacje: orientacja pragmatyczna – poszukiwanie osobistej pomyślności, ochrony przed nieszczęśliwymi zdarzeniami, rytuały przywołujące duchy opiekuńcze lub odpędzające demony; orientacja karmiczna – ponowne, lepsze narodziny, odrodzenie w innym życiu, dobre uczynki wywołujące pozytywną karmę, rytuały, nauki, przyjmowanie dóbr materialnych przez mnichów; orientacja przebudzenia lub orientacja bodhi – osiągnięcie nirwany jako życiowy cel, przestrzeganie zasad religijnych; orientacja: styl życia (zachodni buddyzm) – np. używanie symboli religijnych buddyzmu jako elementów dekoracyjnych wnętrz, ekologiczny styl życia, statuetka Buddy w miejscach świeckich.
Rozumienie istoty boga w buddyzmie, podobnie jak w hinduizmie, trudno jest opisać. Niektóre odłamy buddyzmu można uznać za ateistyczne, natomiast inne za panteistyczne. Klasyczny buddyzm nie posiada jednego, najwyższego Boga, jak w przypadku chrześcijaństwa, dlatego uważany jest za nurt ateistyczny.
Sam Budda nigdy nie uważał siebie za boga ani inną boską istotę. Określał siebie jako drogę ku oświeceniu dla innych. Dopiero po śmierci został wywyższony do postaci boga przez niektórych naśladowców. W buddyzmie nie ma również początku ani końca; Budda nie udziela odpowiedzi na pytania o stwórcę świata lub jego początek.
Zamiast tego mówi o nieskończonym cyklu narodzin i śmierci. Jest to jednak bardzo wątpliwe, nielogiczne wręcz stwierdzenie i choć wyznawcy starają się pojąć nauki Buddy, sami często zadają sobie pytanie o cel nieustannego cierpienia doświadczanego podczas kolejnych wcieleń.
Moralne zasady w Buddyzmie
W buddyzmie istnieją moralne zasady, których powinien trzymać się wzorcowy buddysta. Na pierwszy plan wysuwana jest szczodrość Buddy, która powinna kształtować buddyjską postawę. Należy obdarowywać mnichów, ubogich, bezdomnych i zwierzęta, a także wykazywać się wspaniałomyślnością.
Pięć zasad etycznych przekazywanych uczniom przez Buddę, rozwija postawę prowadzącą do spokojniejszego życia. Pierwsza zasada, to powstrzymanie się od zabijania istot żywych i troska o nie. Druga odnosi się do powstrzymywania od kradzieży, trzecia głosi unikanie niewłaściwych seksualnych zachowań, a pozostałe dotyczą porzucenia kłamstw oraz zachowania jasności umysłu (zalicza się do tego nieupijanie się). Te reguły stanowią podstawę buddyjskiej praktyki.
Według szkół buddyzmu Mahajana (Wielkiej Drogi) Budda Śakjamuni obrócił Kołem Dharmy trzykrotnie, udzielając w ten sposób trzech różnych nauk. Pierwsze z nich dotyczą prawa karmy, drugie natomiast odnoszą się do tzw. Pustości. Trzecie oddają sens Natury Buddy (Tathagatagarbha).
Diamentowa droga w Buddyzmie
Trzy cykle obejmują całość buddyjskich nauk przekazywanych we wszystkich istniejących obecnie szkołach buddyzmu. Nauczania Wielkiej Drogi opierają się na naukach Therawady, służących uwalnianiu się z własnego cierpienia. Budda przekazał również nauki Diamentowej Drogi, zmierzającej do rozpoznania natury umysłu.
W Wadżrajanie (Diamentowej Drodze) praktyki przekazywane są od nauczyciela do ucznia. Bez kierownictwa nauczyciela uczeń nie ma dostępu do najgłębszych praktyk. Tantry angażują cały potencjał człowieka, co widać przede wszystkim w praktyce jogi buddyzmu tybetańskiego; umysł i ciało łączy się poprzez sieć kanałów, wiatrów i esencji poruszających się w ciele. Buduje się w ten sposób dostęp do natury umysłu zwanej Przejrzystym Światłem.
Nauki Buddy kryją w sobie wiele ciekawostek, w tym ogromną ilość zalet i wad dla życia przeciętnego buddysty. To, co dla nas wydaje się szokujące i nielogiczne, dla wyznawców buddyzmu stanowi podstawę życia i funkcjonowania w społeczeństwie. Uważam, że najlepszą cechą buddyzmu jest postrzeganie jej jako nauki umysłu, próby osiągnięcia wewnętrznego szczęścia i spokoju. Ciekawym elementem, jest również zasada moralna o powstrzymywaniu się od odbierania życia innym żywym istotom.
